BIESZCZADZKI TOnZ

Sprawozdanie z działalności Oddziału za 2008 rok:

UWAGA COPYRIGHT

Wszystkie materiały prezentowane na stronach tego serwisu (np. teksty, layout, grafiki, zdjęcia, logotypy, kod html/css etc.)

chronione są prawem autorskim. Ich nieautoryzowane wykorzystanie w jakikolwiek sposób jest karalne.Wszelkie prawa zastrzeżone

Wycieczka na Kresy
W dniach 1–4 maja 2008 zorganizowano dla członków Oddziału wycieczkę krajoznawczą na Kresy (dalekie i bliskie). Trasa wiodła przez Złoczów, Tarnopol, Toki, Międzybóż, Starokonstantynów, Satanów, Kamieniec Podolski, Skałę Podolską, Podhajce, Buczacz. Uczestnicy wycieczki zapoznali się z zabytkową architekturą (kościoły, klasztory, monastyry, cerkwie, zamki) a także poznali punkty triangulacyjne służące w latach 1816–1852 do pomiaru południka i dokładnego określenia kształtu Ziemi tzw. „południk Struvego”. Zwiedzano również stare cmentarze różnych wyznań. Atmosferę wycieczki popsuły jedynie zawody samochodowe, urządzone w centrum Kamieńca Podolskiego (starego) akurat 3 maja. Był to niewątpliwie złośliwy gest władz miasta wobec Polaków, którzy od lat tłumnie odwiedzają to historyczne miejsce.

zabytki na Kresach

Wystawa fotografii „Krym i jego zabytki”
W czerwcu miała miejsce w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece w Ustrzykach Dolnych, wystawy fotografii Andrzeja Szczerbickiego „Krym i jego zabytki”. Prezentowane były m.in.
      1. Pałacyk "Jaskółcze Gniazdo" na cyplu przylądka Aj-Todor
      2. Sobór Aleksandro-Newski w Jałcie
      3. Pałac chanów krymskich w Bachczysaraju
      4. Cmentarz chanów w Bachczysaraju
      5. Skalne miasto Czufut-Kale
      6. Kenesy w Czufut-Kale
      7. Cmentarz karaimski pod Czufut-Kale
      8. Pałac w Liwadii
      9. Chersones Taurydzki
      10. Uspieński monaster skalny pod Czufut-Kale

Ekomuzea
Pomysł tworzenia ekomuzeów na terenach wiejskich zyskuje coraz większą przychylność w Bieszczadach. W 2008 r. entuzjaści tej idei uaktywnili się wśród mieszkańców wsi Polana, Hoczew, Zahoczewie, Nowosiółki, Dziurdziów, Zatwarnica, Chmiel, Krywe, Łukowe, Serednie Wielkie, Olchowa. W związku z tym odbyło się w ciągu roku szereg warsztatów tematycznych mających na celu uświadomienie organizatorom potencjału kulturowego jakim dysponują w różnych miejscach. Skupiono się głównie na pracy w terenie i wstępnej inwentaryzacji zasobów kulturowych i przyrodniczych, które można w przyszłości wykorzystać w organizacji ekomuzeum. Działania te prowadzono w ramach projektu Fundacji Bieszczadzkiej.

ekomuzea

Zagrożone cerkwie w Bystrem i Liskowatem
Zarząd oddziału interweniował w Starostwie Powiatu Bieszczadzkiego w sprawie złego stanu technicznego dwóch zabytkowych drewnianych cerkwi bieszczadzkich w Bystrem i Liskowatem. Zobowiązał się do pomocy przy opracowaniu wniosku o środki na remont obiektów. Oba obiekty nie są używane od lat (Bystre ponad 50 lat) do celów kultowych. Z roku na rok niszczeją coraz bardziej co może doprowadzić do katastrofy budowlanej. Obiekty są własnością skarbu państwa. Pod względem architektonicznym są to świątynie unikatowe. Liskowate jako przykład archaicznego typu bojkowskiego, Bystre jako modelowy wzorzec stylistyki narodowej. W maju 2008 r. z inicjatywy zarządu oddziału odbyło się spotkanie z przedstawicielami wojewódzkiego konserwatora zabytków w Bystrem. Celem spotkania była wizja lokalna i sporządzenie protokołu określającego wstępnie zakres prac remontowych przy zabytkowej cerkwi.

niszczejące cerkwie

Stary cmentarz w Bystrem
W czerwcu i lipcu 2008 r. przeprowadzono prace zabezpieczające i porządkowe na cmentarzu greckokatolickim w Bystrem.

cmentarz w Bystrem

Cerkiew w Smolniku n/Sanem
W październiku 2008 r. w Smolniku n/Sanem odbyła się wizja lokalna celem przejęcia przez parafię rzymskokatolicką gruntu pod parking przykościelny od prywatnych właścicieli. Komisja w skład której wchodził członek naszego oddziału doprowadziła do korzystnej ugody kończącej wieloletni spór o możliwość swobodnego parkowania i dojazdu do zabytkowego obiektu.
Dawna cerkiew grekokatolicka w Smolniku (1791 r.) a obecnie kościół pw. Wniebowzięcia NMP jest jedynym ocalałym obiektem po wsi. Jest też jedynym w Polsce przykładem archaicznego budownictwa w typie bojkowskim.
Historia: Cerkiew greckokatolicka p.w. Archanioła Michała, wzniesiona została, jak sugeruje data wycięta na nadprożu, w 1791 roku. Stoi na miejscu pierwotnej świątyni, wzmiankowanej już w 1589 roku. Została ona spalona w 1672 roku przez Tatarów. Z tego pożaru ocalała Cudowna ikona Bogurodzicy z Dzieciątkiem, z postaciami proroków w klejmach, przeniesiona później do cerkwi w Równi. Jako ślad po pożarze pozostał podobno opalony brzeg ikony. Kolejną świątynię wzniesiono po 1672 roku. Stała w zachodniej części wioski. Na mapie Fryderyka von Miega z 1782 roku jest ona zaznaczona w odległości ok. 230 m na południowy wschód od dworu w Procisnem.
Wkrótce potem, w 1791 roku, pobudowano na starym miejscu nowy istniejący do dziś obiekt, zlokalizowany tradycyjnie w środku wsi. Później świątynię wielokrotnie remontowano, m.in. w latach: 1915, 1921 (pokryto ją blachą pobitą na goncie) oraz w 1934 r. Po 1951 roku rdzenni mieszkańcy zostali wysiedleni na Ukrainę zaś cerkiew stała opuszczona. Stopniowo rozebrano całą zabudowę wsi, pozostawiając jedynie cerkiew, w której składowano siano. od 1956 r. umieszczona w wykazie zabytkowych cerkwi, a w 1969 r. – wpisana do rejestru zabytków.
Według inwentaryzacji przeprowadzonej w latach pięćdziesiątych XX wieku, przez służby konserwatorskie, we wnętrzu znajdował się ikonostas z 4 ikonami: Bogurodzica z Dzieciątkiem, Chrystus Pantokrator z rzędu Deesis, Ostatnia Wieczerza i Pantokrator z rzędu ikon namestnych.
Część wyposażenia cerkiewnego oraz ikony znajdują się obecnie składnicy ikon w Łańcucie, gdzie zostały wywiezione pod koniec lat 50. XX w. W czasie użytkowania świątyni w charakterze magazynu pobielono wapnem kopułę i ściany nawy oraz prytworu co doprowadziło to do zniszczenia oryginalnej polichromii. W latach 1969-1973 prowadzone były niezbędne prace remontowe. Położono wówczas ponownie gont na dachach, zastępując blachę, pokrywająca cerkiew od 1921 r. W 1969 roku dokonano również konserwacji cerkiewnej polichromii w nawie głównej.
Od 1974 roku jest to kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP. W 1975 roku dokonano kolejnego remontu wnętrza.

Rabe
Jesienią w dawnej cerkwi w Rabem (obecnie kościół pw. Świętej Rodziny).
dzięki staraniom jej opiekuna i członka TOnZ, Michała Kochanowicza wymieniono podłogi. To on swoją społeczną pasją sprawił, że świątynia jest dalece zadbana łącznie z oryginalnym wyposażeniem. W tym miejscu należą się mu szczególne podziękowania za trud włożony we wzorowe utrzymanie obiektu.
Historia: Cerkiew p.w. św. Mikołaja, poświęcono w 1858 roku a budowę ukończono w 1859 roku. Pierwsza cerkiew istniała tutaj już w połowie XVI w., gdzieś pomiędzy rokiem 1540 a 1589. Spłonęła jak wiele innych podczas najazdu Tatarów w 1672 r. Fakt tenopisał Wincenty Pol w opowiadaniu „Tanka” ok. roku 1836. Spisał on opowieść sędziwego mieszkańca wsi i opublikował w „Przyjacielu Ludu” w roku 1838, utrwalając dzięki temu kilkusetletnią tradycję ustną.
Tatarzy nie mogąc zdobyć obronnego dworu w Hoszowie, zrabowali cerkiew spalili Hoszów i Rabe a proboszcza, ks. Michała z mieszkańcami wsi wzięli w jasyr. Szczęśliwie odbił ich z rąk bisurmańskich wojewoda, zorganizowawszy naprędce pościg.
Czasy te ma pamiętać stara lipa, która do dzisiaj rośnie przed cerkwią.
Około 1696 r. powstała kolejna świątynia, której fundatorem był właściciel wsi podczaszy żytomierski Łukasz Dydyński. Istniała ona do połowy XIX w.
Mimo że, parafia znajdowała się w pobliskim Hoszowie, to plebania mieściła się w Rabem i tu urzędował paroch.
Podczas remontu w końcem lat trzydziestych, XX stulecia świątynię pokryto blachą za proboszczowania ojca Iwana Szkilnika.
W 1951 roku doszło do wymiany terenów przygranicznych, w wyniku czego rdzennych mieszkańców wsi (127 rodzin) wysiedlono do wsi Krasniwka w obłasti donieckiej.
Do Rabego przesiedlono ludzi z Krystynopola, Nowego Dworu, Ostrowa i innych przekazanych Rosjanom miejscowości.
Po 1951 roku władze komunistyczne usiłowały przejąć cerkiew na magazyn lub owczarnię, na co nie zgadzała się miejscowa ludność. Przez długi czas składowano w niej ikony i utensylia pochodzące z okolicznych cerkwi. Po wielu latach starań i szykan ze strony władz 23 sierpnia 1971 roku udało się mieszkańcom uzyskać zgodę na utworzenie tu kościoła filialnego parafii w Czarnej. Wcześniej odprawiano tu sporadyczne nabożeństwa.
Po dokonaniu remontu świątynię ponownie poświęcił 13 listopada 1974 r. ks. biskup. Ignacy Tokarczuk. Od tego czasu roku służy wiernym rzymskokatolickim jako kościół p.w. Świętej Rodziny.
Nie ocalały dzwony, które zostały zabrane na polecenie władz pomimo sprzeciwu mieszkańców wioski, w maju 1953 roku. Dzwony zabrano pod pozorem przewiezienia ich do sanockiego skansenu. W rzeczywistości wywieziono je na złom.
Podobno jeden z dawnych dzwonów, największy, dawni mieszkańcy Rabego, jeszcze podczas wojny ukryli pod ziemią i do dziś nie został on odnaleziony.
Na dzwonnicy znajduje się obecnie niewielki, nowy dzwon z plakietą Świętej Rodziny, ufundowany przez Józefa Zagajewskiego.
Zniszczeniu uległa także plebania, które rozebrano na polecenie władz w 1975 roku. W świątyni zachował się oryginalny ikonostas. Zdemontowano i przesunięto na ściany prezbiterium jedynie carskie wrota oraz ikony namestne: Matki Bożej z Dziecięciem i Chrystusa Nauczającego.
Znajdują się tu również fragmenty ikonostasu z nieistniejącej cerkwi w Lutowiskach.