LASZKI MUROWANE
zamek Mniszchów
Odtworzenie wyglądu zamku w Laszkach Murowanych nie jest sprawą łatwą. Nie są znane do dnia dzisiejszego, żadne ryciny czy obrazy na ten temat. Wydaje się to wręcz nieprawdopodobne aby w przebogatych zbiorach, jakie się na zamku znajdowały, takowe nie istniały. Znany jest jedynie drzeworyt, który przedstawia w nieco uproszczony sposób widok zamku. Interesującej rekonstrukcji graficznej dokonał przed laty ukraiński historyk Orest Maciuk, który chyba najbardziej wiernie, jak dotąd odtworzył sylwetkę zamku. W tej kwestii czeka nas zapewne niejedna niespodzianka. Dziś o wielkości i znaczeniu tego miejsca dla historii Polski świadczą jedynie dobrze zachowane fosy i bastiony zamkowe.
Około 1815 r. zamek został sprzedany a 20 lat później strawił go pożar, z którego ocalało jedynie południowe skrzydło. W latach 60. XIX w. Laszki kupili Krasiccy. Ocalałe i odrestaurowane skrzydło za- mku przetrwało do 1914 r. Dzieła zniszczenia resztek zamku dope- łniła I wojna światowa. W trakcie ostrzału artylerii rosyjskiej w pa- ździerniku 1914 r. zniszczony został całkowicie dach i w znacznym stopniu mury oraz sklepienia. Pozostawione na pastwę losu resztki murów przetrwały jednak dwudziestolecie międzywojenne. Ostate- cznie zostały rozebrane przez administrację sowiecką w czasie pie- rwszej okupacji Polski 1939-1941.
W połowie XVIII w. Laszki nie miały już jednak dla Mniszchów takiego znaczenia jak w ubiegłym wieku i zamek powoli zaczął upadać. Jego wyposażenie kolejni właściciele z czasem uszczuplali, urządzając swoje rezydencje w innych częściach kraju. Mimo to jeszcze w 1753 r. Jan Karol Mniszych i jego żona Katarzyna ufundowali tu murowany kościół (obecnie mieści się w nim cerkiew prawosławna).
Zamek w Laszkach Murowanych zasłynął jeszcze z innego faktu historycznego. To właśnie w nim między innymi i pobliskim Samborze wzięły swój początek „Dymitriady”, wyprawa szlachty polskiej, ruskiej i litewskiej na Moskwę. Jednym z efektów tego przedsięwzięcia był ślub córki Jerzego Mniszcha Marii (Maryny) z Dymitrem Samozwańcem a następnie koronowanie jej na carycę. Maryna ostatecznie została stracona w Moskwie w 1614 r. po kilkuletniej wojnie domowej jaka wybuchła w księstwie moskiewskim. Jej portrety jako carycy zdobiły długo ściany zamku. W XVII wieku zamek przechodził zmienne koleje losu. Po śmierci Jerzego Mniszcha (1613) został zastawiony za długi przez jego synów Jerzemu Drugethowi, węgierskiemu magnatowi.
W tym okresie była to jedna z najwspanialszych rezydencji magnackich w Rzeczpospolitej, otoczona potężnymi murami i fosami. Nic dziwnego, że Drugeth, nazywany też przez współczesnych Humieńskim obsadził zamek swoją załogą wojskową. W zamku założył skład win węgierskich, którymi handlował. Wkrótce też dał się poznać sąsiadom jako awanturnik a jego zbrojne wyprawy stały się prawdziwą plagą dla mieszkańców ziemi przemyskiej i sanockiej.
Drugethowie w czasie swojej bytności zdewastowali zamek, wywożąc część wyposażenia do swoich posiadłości na Węgrzech. Mniszchowie odzyskali posiadłość dopiero po długich zabiegach w 1638 r. Do ponownej świetności przywrócił go Franciszek Bernard Mniszech (ok.1590-1661), mimo wielkiego pożaru, który miał pochłonąć większość wyposażenia. Mniszchowie uzyskali też dla Laszek prawa miejskie, dzięki czemu powstały Laszki Murowane, gdzie zamieszkiwali w większości Polacy. Pierwsza dekada XVIII w. to dla zamku okres przebudowy fortyfikacji i być może „upiększenia”, gdyż były to już czasy przeobrażania budowli obronnych na rezydencje. W tym czasie też miał powstać wokół zamku rozległy kompleks ogrodowo-parkowy z licznymi alejami, promenadami i kompozycjami terenowymi.
Wieś Laszki Murowane położona jest przy drodze z Chyrowa do Starego Sambora, na prawym brzegu rzeki Strwiąż.
Najstarszą znaną nam wzmianką o Laszkach jest dokument z 1374 r. Dotyczy on nadania przez księcia Władysława Opolczyka istniejącej już wsi na rzecz Herborda i Frydrusza Füllsteinów. Laszki musiały być zatem założone znacznie wcześniej w czasach ruskich.
Były własnością kolejno rodów Herburtów, Tarłów i Mniszchów. Ci ostatni rozbudowali istniejący tu wcześniej zamek do jednej z największych w XVII w. fortalicji a z czasem rezydencji magnackiej w Rzeczpospolitej. O jego wyposażeniu i wystrojach sal krążyły legendy. Dość powiedzieć, że wszystkie skrzydła zamku miały dwie kondygnacje nadziemne oraz piwnice i sutereny. Mieściły się w nim m. in: 3 piekarnie, kredens, tranzety, 2 cukiernie, 2 kuchnie, skarbiec, skarbczyk, 2 studnie, spiżarnie, stajnia na 20 koni, węglarnia i inne pomieszczenia do przechowywania sprzętów i produktów gospodarczych. Część mieszkalna składała się łącznie 45 pokoi oraz sal o różnym przeznaczeniu i wyposażeniu. Mniszchowie zgromadzili tu liczne dzieła sztuki i unikalne zbiory m. in. biblioteczne.
LASZKI MUROWANE
zamek Mniszchów
UWAGA COPYRIGHT
Wszystkie materiały prezentowane na stronach tego serwisu (np. teksty, layout, grafiki, zdjęcia, logotypy, kod html/css etc.)
chronione są prawem autorskim. Ich nieautoryzowane wykorzystanie w jakikolwiek sposób jest karalne.Wszelkie prawa zastrzeżone
All rights reserved
© 2011 TOnZ - Oddział Bieszczadzki
obsługa merytoryczna:
administracja strony:
galeria
Zachowany drzeworyt
opracował: Bogdan Augustyn
Wieś Laszki Murowane położona jest przy drodze z Chyrowa do Starego Sambora, na prawym brzegu rzeki Strwiąż.
Najstarszą znaną nam wzmianką o Laszkach jest dokument z 1374 r. Dotyczy on nadania przez księcia Władysława Opolczyka istniejącej już wsi na rzecz Herborda i Frydrusza Füllsteinów. Laszki musiały być zatem założone znacznie wcześniej w czasach ruskich.
Były własnością kolejno rodów Herburtów, Tarłów i Mniszchów. Ci ostatni rozbudowali istniejący tu wcześniej zamek do jednej z największych w XVII w. fortalicji a z czasem rezydencji magnackiej w Rzeczpospolitej. O jego wyposażeniu i wystrojach sal krążyły legendy. Dość powiedzieć, że wszystkie skrzydła zamku miały dwie kondygnacje nadziemne oraz piwnice i sutereny. Mieściły się w nim m. in: 3 piekarnie, kredens, tranzety, 2 cukiernie, 2 kuchnie, skarbiec, skarbczyk, 2 studnie, spiżarnie, stajnia na 20 koni, węglarnia i inne pomieszczenia do przechowywania sprzętów i produktów gospodarczych. Część mieszkalna składała się łącznie 45 pokoi oraz sal o różnym przeznaczeniu i wyposażeniu. Mniszchowie zgromadzili tu liczne dzieła sztuki i unikalne zbiory m. in. biblioteczne.
Zamek w Laszkach Murowanych zasłynął jeszcze z innego faktu historycznego. To właśnie w nim między innymi i pobliskim Samborze wzięły swój początek „Dymitriady”, wyprawa szlachty polskiej, ruskiej i litewskiej na Moskwę. Jednym z efektów tego przedsięwzięcia był ślub córki Jerzego Mniszcha Marii (Maryny) z Dymitrem Samozwańcem a następnie koronowanie jej na carycę. Maryna ostatecznie została stracona w Moskwie w 1614 r. po kilkuletniej wojnie domowej jaka wybuchła w księstwie moskiewskim. Jej portrety jako carycy zdobiły długo ściany zamku. W XVII wieku zamek przechodził zmienne koleje losu. Po śmierci Jerzego Mniszcha (1613) został zastawiony za długi przez jego synów Jerzemu Drugethowi, węgierskiemu magnatowi.
W tym okresie była to jedna z najwspanialszych rezydencji magnackich w Rzeczpospolitej, otoczona potężnymi murami i fosami. Nic dziwnego, że Drugeth, nazywany też przez współczesnych Humieńskim obsadził zamek swoją załogą wojskową. W zamku założył skład win węgierskich, którymi handlował. Wkrótce też dał się poznać sąsiadom jako awanturnik a jego zbrojne wyprawy stały się prawdziwą plagą dla mieszkańców ziemi przemyskiej i sanockiej.
Drugethowie w czasie swojej bytności zdewastowali zamek, wywożąc część wyposażenia do swoich posiadłości na Węgrzech. Mniszchowie odzyskali posiadłość dopiero po długich zabiegach w 1638 r. Do ponownej świetności przywrócił go Franciszek Bernard Mniszech (ok.1590-1661), mimo wielkiego pożaru, który miał pochłonąć większość wyposażenia. Mniszchowie uzyskali też dla Laszek prawa miejskie, dzięki czemu powstały Laszki Murowane, gdzie zamieszkiwali w większości Polacy. Pierwsza dekada XVIII w. to dla zamku okres przebudowy fortyfikacji i być może „upiększenia”, gdyż były to już czasy przeobrażania budowli obronnych na rezydencje. W tym czasie też miał powstać wokół zamku rozległy kompleks ogrodowo-parkowy z licznymi alejami, promenadami i kompozycjami terenowymi.
Około 1815 r. zamek został sprzedany a 20 lat później strawił go pożar, z którego ocalało jedynie południowe skrzydło. W latach 60. XIX w. Laszki kupili Krasiccy. Ocalałe i odrestaurowane skrzydło za- mku przetrwało do 1914 r. Dzieła zniszczenia resztek zamku dope- łniła I wojna światowa. W trakcie ostrzału artylerii rosyjskiej w pa- ździerniku 1914 r. zniszczony został całkowicie dach i w znacznym stopniu mury oraz sklepienia. Pozostawione na pastwę losu resztki murów przetrwały jednak dwudziestolecie międzywojenne. Ostate- cznie zostały rozebrane przez administrację sowiecką w czasie pie- rwszej okupacji Polski 1939-1941.
W połowie XVIII w. Laszki nie miały już jednak dla Mniszchów takiego znaczenia jak w ubiegłym wieku i zamek powoli zaczął upadać. Jego wyposażenie kolejni właściciele z czasem uszczuplali, urządzając swoje rezydencje w innych częściach kraju. Mimo to jeszcze w 1753 r. Jan Karol Mniszych i jego żona Katarzyna ufundowali tu murowany kościół (obecnie mieści się w nim cerkiew prawosławna).
Odtworzenie wyglądu zamku w Laszkach Murowanych nie jest sprawą łatwą. Nie są znane do dnia dzisiejszego, żadne ryciny czy obrazy na ten temat. Wydaje się to wręcz nieprawdopodobne aby w przebogatych zbiorach, jakie się na zamku znajdowały, takowe nie istniały. Znany jest jedynie drzeworyt, który przedstawia w nieco uproszczony sposób widok zamku. Interesującej rekonstrukcji graficznej dokonał przed laty ukraiński historyk Orest Maciuk, który chyba najbardziej wiernie, jak dotąd odtworzył sylwetkę zamku. W tej kwestii czeka nas zapewne niejedna niespodzianka. Dziś o wielkości i znaczeniu tego miejsca dla historii Polski świadczą jedynie dobrze zachowane fosy i bastiony zamkowe.
